این واقعیت شناخته شده است که روانشناسی، الهیات را از اریکه قدرت به زیر کشیده است.
ولی حالا در روز خاکسپاری کنار قبر و تابوت احساس عذاب میکنیم.
به مادری که دخترش را از دست داده به پدر غم زده چه میخواهیم بگوییم؟
ما به طرز عجیبی با مسئله معنا یا حتی با کسوف آن در دنیایی سکولار روبرو هستیم. ما در درون خود محدودیت های تقلیل معنا به ابراز همدردی لفظی صرف را احساس می کنیم حرکات و حالات برخاسته از احساس همدردی هر تسلایی به بار آورد گرچه ارزشمند است، ولی پاسخگویی سوالی نیست که بر اثر فقدان یک انسان مطرح می شود. فقدانی که خوب می دانیم به معنای دقیق کلمه بی معنا شده است. این چنین است که همواره ابتذال سوگواری ها را می شنویم .
با وجود این، این ابتذال اصل مسئله را پنهان نمی کند .... تکیه گاه هایی که روانکاوی به دست داده هرچند کاملاً بی فایده نیستند، فقط جایگزین های مصنوعی هوشمندانه‌ای به شمار می روند.
دلیل این احساس پوچی آشکار است از دیدگاه آخرت شناسی دینی کهنسالی به هیچ وجه نشانه زوالی برگشت ناپذیر و بی معنا نبود و اگر مترادف حکمت نبود حداقل یکی از شرایط لازم برای حصول حکمت به شمار می رفت کهنسالی جایگاه بی‌بدیل و برجسته‌ای در میان ادوار زندگی داشت دردهای ملازم کهنسالی را می شد نوعی آزمون تشرف دانست - درست برخلاف نگرش کاملاً منفی امروز نسبت به این دردها- به شیوه ای کاملاً متضاد با تعالیم سنتی ، ما حتی گاهی به مرگی معنایی اخلاقی می دهیم.
